O nawożeniu
Cel nawożenia i składniki pokarmowe roślin w glebach
Celem nawożenia jest uzyskanie wyższych oraz jakościowo lepszych plonów. Jest to możliwe poprzez dostarczanie roślinom składników pokarmowych w odpowiednich ilościach, terminach i we właściwej formie, oraz dzięki utrzymaniu żyzności gleby, na takim poziomie aby stworzyć optymalne warunki wzrostu i rozwoju roślinom.
Nawozić należy składnikami, których brakuje w glebie, dlatego też bezcelowe jest zwiększanie dawek nawozów bez informacji o zasobności gleby w przyswajalne składniki. W tym celu należy średnio co 4-5 lat dokonać analizy gleby, gdyż nawożenie jest korektą, i stanowi uzupełnienie w niej braków składników pokarmowych.
Pierwiastki niezbędne do życia roślin to głównie: węgiel, wodór i tlen, Rośliny zielone pobierają węgiel w postaci dwutlenku węgla z powietrza oraz rozpuszczony jako jon wodorowęglanu, który redukuje przy fotosyntezie. Wodór i tlen dostają się do rośliny w postaci wody, tlen również jako pierwiastek przy oddychaniu.
Pozostałe składniki pokarmowe roślina czerpie z gleby w postaci jonów soli mineralnych. Azot jako jon amonowy (NH4+) lub azotanowy (NO3-), fosfor w postaci jonu fosforanowego (H2PO4-, HPO4-2), siarkę jako jon siarczanowy (SO4-2). Poza tym pobiera pierwiastki o ładunku dodatnim: potas, magnez, wapń, żelazo, które czerpie w postaci jonów metali. Oprócz tego należy wymienić także mikroelementy: bor, mangan, miedź, cynk, molibden i czasem glin. W niektórych specjalnych przypadkach rośliny potrzebują koniecznie sodu, chloru i krzemu. Wymienione glebowe składniki pokarmowe potrzebne są przede wszystkim podczas praktycznego żywienia i nawożenia roślin, przy czym, w przeciwieństwie do innych, dostarczenie ich jest możliwe i może być oznaczone.
Poszczególne składniki pokarmowe roślin odgrywają bardzo rozmaite role.
Funkcje składników pokarmowych w roślinie oraz objawy niedoborów
Azot jest podstawowym składnikiem wielu najważniejszych substancji roślinnych. W przypadku niedoboru azotu wzrost roślin ulega zahamowaniu i wytwarza niewiele lub małe owoce i nasiona. Liście są jasnozielone, żółkną przedwcześnie, a oddając skąpe ilości białek nasionom i owocom, cały cykl wzrostu kończą wcześniej.
Nadmiar azotu może natomiast opóźnić rozwój roślin; wtedy, wskutek dużej zawartości chlorofilu, liście są ciemnozielone, nienormalnie duże i dłużej są zdolne do wykonywania swoich funkcji fizjologicznych. Zbyt obfite nawożenie azotem staje się przyczyną wylegania zbóż i niedostatecznego wytwarzania włókien łykowych w roślinach włóknistych; może również być przyczyną pogorszenia smaku np. ziemniaków lub marchwi. Płody przenawożone azotem są trudniejsze w konserwacji i przechowywaniu. Plantacje nadmiernie nawożone tym składnikiem wykazują zagęszczenie łanu, wskutek czego rośliny są podatne na porażenie patogenami, głownie grzybami.
Fosfor wpływa na lepszy rozwój systemu korzeniowego, co zwiększa pobranie wody i składników pokarmowych oraz plonowanie roślin, a przede wszystkim wzrost organów spichrzowych. Pierwiastek ten ma wpływ na uodparnianie się roślin na wymarzanie i patogeny oraz wyleganie i zmniejszenie ujemnych skutków nadmiaru azotu. Niedobór fosforu w roślinie objawia się w postaci matowych, ciemnozielonych liści, czasami z fioletowawymi lub purpurowymi przebarwieniami na spodniej stronie blaszki liściowej i na łodygach. Nadmiar fosforu w roślinach występuje niezwykle rzadko.
Potas korzystnie wpływa na plonowanie roślin, zwiększa zawartość węglowodanów i białka w roślinie, uodparnia je na warunki stresowe, wyleganie, patogeny, pełni też ważną rolę w utrzymaniu równowagi jonowej w roślinie. Symptomy niedoboru potasu to chlorotyczne, nekrotyczne plamy, głównie na starszych liściach, zasychanie wierzchołków i brzegów liści, zniekształcenia liści i zahamowanie wzrostu. Nadmiar potasu przede wszystkim pogarsza jakość plonu.
Wapń w roślinie pełni wiele funkcji na poziomie komórkowym, poza tym stanowi barierę dla patogenów, wzmacnia sztywność i uodparnia rośliny na wyleganie, aktywuje też niektóre enzymy. Niedobór wapnia w roślinach ujawnia się głównie na glebach zakwaszonych, jest zauważalny w postaci nekroz i zahamowania wzrostu na najmłodszych częściach roślin oraz na dużych owocach. Nadmiar wapnia objawia się głównie w postaci chlorozy.
Magnez w roślinie bierze głównie udział w fotosyntezie CO2, syntezie białka, aktywacji enzymów procesu oddychania, fosforylacji, inkrustacji ścian komórkowych. Objawem niedoboru magnezu jest chloroza tkanki miękiszowej liści pomiędzy wiązkami naczyniowymi. Na roślinach jednoliściennych objawy niedoboru Mg mają postać pasiastości lub paciorkowatości, natomiast na roślinach dwuliściennych marmurkowatości starszych liści. Niedobór magnezu ma wpływ na wielkość i jakość plonu.
Siarka w roślinach jest konstytucyjnym składnikiem białek, przyczynia się do biosyntezy białka, dodatnio wpływa na akumulację białkowych substancji zapasowych oraz procesy utleniania i redukcji w chloroplastach. Niedobór siarki objawia się silną chlorozą i zmniejszeniem aktywności fotosyntetycznej, symptomy te widoczne są głównie na najmłodszych liściach. Nadmiar siarki widoczny jest w postaci nekrotycznych plan na liściach.
Sód ogranicza transpirację w roślinie, zwiększa hydratację plazmy; wpływa również na obniżenie pH soku komórkowego. Nadmiar sodu w roślinie prowadzi do utrudnienia pobierania K i Ca oraz pogorszenia wskaźników jakości warzyw.
Chlor pełni w roślinach funkcje niespecyficzne, chlorki m.in. zwiększają stopień uwodnienia tkanek. Nadmiar chloru powoduje zatrucie roślin, którego objawem jest zasychanie szczytów i brzegów liści, następnie ich brązowienie i przedwczesne opadanie. U ziemniaka podczas nadmiernej kumulacji chloru stwierdza się spadek zawartości skrobi i zwiększenie podatności na choroby wirusowe.
Żelazo w roślinie bierze udział między innymi w procesach fotosyntezy i oddychania, powstawania chlorofilu w młodych liściach oraz wiązania azotu cząsteczkowego N2 przez bakterie Rhizobium. Objawem niedoboru żelaza jest wybarwienie tkanki liścia pomiędzy intensywnie zielonymi nerwami. Nadmiar żelaza ma postać rdzawo-brązowych plamek.
Mangan jako mikroskładnik w roślinie bierze udział w procesach fotosyntezy, reakcjach utleniania i redukcji, utrzymuje odpowiedni poziom zawartości Fe. Niedobory manganu widoczne są w postaci chlorozy młodych liści i szarej plamistości starszych. Częściej mamy jednak do czynienia z nadmiarem manganu, który ujawnia się w postaci drobnych, brązowych, nekrotycznych plamek.
Miedź pełni funkcje fizjologiczne w roślinie związane z fotosyntezą, utlenianiem związków organicznych, detoksykacją wolnych rodników O2- i biosyntezą białka. Niedobory miedzi objawiają się w postaci zniekształcenia i bielenia liści, braku jędrności pędów. Nadmiar miedzi widoczny jest w postaci chlorozy tkanek roślinnych.
Cynk pełni w roślinie ważne funkcje fizjologiczne takie jak aktywacja enzymów, udział w syntezie tryptofanu i innych procesach metabolicznych. Deficyt cynku objawia się na roślinach zahamowaniem wzrostu, głównie międzywęźli, co często jest widoczne w postaci choroby rozety. Nadmiar cynku objawia się obniżeniem zawartości P i Fe oraz chlorozą.
Nikiel odpowiedzialny jest za funkcje fizjologiczne wiążące się głównie z aktywacją ureazy i dehydrogenaz. Nadmiar niklu powoduje choroby fizjologiczne, gdy jego zawartość w roślinach wrażliwych jest wyższa od 10 mg Ni · kg-1.
Bor pełni funkcje fizjologiczne związane z: transportem asymilantów, budową ścian komórkowych, uodparnianiem roślin na patogeny, procesami wzrostu, rozwojem generatywnym, przemianami azotu, syntezą ligniny. Niedobór boru objawia się głównie zamieraniem stożków wzrostu oraz deformacją i kruchością liści, a także słabym zawiązywaniem owoców i nasion. Szczególnie wrażliwe na niedobór boru są buraki, z kolei u roślin zbożowych może wystąpić toksyczność boru, objawiająca się brązowieniem brzegów liści i w następstwie wypadaniem całych roślin.
Molibden w roślinie pełni funkcje fizjologiczne związane z metabolizmem azotu i w mniejszym stopniu siarki, jest także aktywatorem szeregu enzymów. Niedobór tego pierwiastka ujawnia się głównie na kwaśnych glebach, a jego objawy podobne są do objawów niedoboru azotu. Na zbyt wysoką zawartość molibdenu należy zwracać uwagę w uprawie roślin pastewnych, gdyż może to powodować choroby zwierząt.
Ogólne zasady nawożenia roślin uprawnych
Przed przystąpieniem do ułożenia planu nawożenia, należy uwzględnić szereg czynników wpływających na wielkość dawki oraz rodzaj stosowanych nawozów.
Pierwszym, podstawowym czynnikiem jest gatunek i odmiana rośliny uprawnej oraz jej przeznaczanie. Każdy składnik pokarmowy wpływa na określone parametry przyszłego plonu, tak więc najpierw należy upewnić się jakie składniki są niezbędnie potrzebne uprawianej przez nas roślinie, a następnie jakimi możemy podwyższyć jakość oraz wysokość plonu.
Kolejnymi faktorami są zasobność gleby w przyswajalne składniki pokarmowe roślin oraz jej odczyn – aby posiadać bieżące informacje w tym zakresie, należy raz na cztery lata zbadać zasobność gleby w składniki pokarmowe oraz jej odczyn; właściwości sorpcyjne gleb – na glebach o dużych właściwościach sorpcyjnych stosuje się większe dawki; termin stosowaniu nawozu – przedsiewnie zazwyczaj większe dawki niż pogłównie; intensyfikacja produkcji, przedplon ( oraz ewentualne pozostawione po nim resztki pożniwne), termin siewu lub sadzenia oraz właściwości używanych nawozów. Należy również wziąć pod uwagę klimat, gdyż w rejonach o większej ilości opadów stosuje się mniejsze dawki nawozów azotowych.
Z agrotechnicznego punktu widzenia wyróżniamy trzy podstawowe terminy stosowania nawozów: nawożenie przedsiewne, pogłówne ( dokarmianie), nawożenie okresowe ( przeznaczone dla określonego członu zmianowania). Można wyróżnić jeszcze jeden termin nawożenia, mianowicie nawożenie startowe, czyli nawóz wysiewany wraz z materiałem siewnym rośliny uprawnej.
W celu uzyskania bardziej dokładnych informacji na temat nawożenia konkretnych gatunków roślin uprawnych zapraszamy do kontaktu z naszą firmą lub odwiedzania strony internetowej www.nawozy.eu.